Deformiteti lica i vilica

Deformiteti lica i vilica predstavljaju ortodontske nepravilnosti kod kojih je zbog specifičnosti simptoma potrebno sprovesti kombinovanu ortodontsko- hiruršku terapiju, da bi se postigli adekvatni okluzalni odnosi, orofacijalne funkcije i estetski izgled pacijenta. Ovdje se osim nepravilnosti zuba, radi i o poremećenim međusobnim odnosima vilica, kao i o odnosnima vilica prema okolnim koštanim strukturama glave, pri čemu u većoj ili manjoj mjeri su poremećene orofacijalne funkcije ( žvakanje, gutanje, govor) i estetika lica. Obično je ovaj poslednji navedeni faktor, glavni motiv javljanja pacijenata sa ovom vrstom malokluzije ortodontu. Deformiteti mogu biti:

• urođeni ( npr. urođeni rascjepi usne, lica i vilica,razni sindromi – kraniostenoze, dizosoze, ektodermalna displazija, hemihipertrofije, hiperplazije, hipoplazije, mikrogenije, makrogenije, progenije,)
• stečeni deformiteti (nastali kao posljedica traume, zatim kao posljedica neadekvatnog ili nepravovremenog liječenja preloma kostiju lica i vilica, kao posljedica djelovanja ožiljnog tkiva, tumorozne malformacije, ankiloze zgloba, primjena zračne terapije u dječijem uzrastu.)

Najčešće se radi o nasljednim nepravilnostima, a stepen njihove ispoljenosti zavisi od različite ekspresije gena ili grupe gena, koji u kombinaciji sa faktorima spoljašnje sredine daju karakterističnu fenotipsku sliku malokluzije. Ove anomalije imaju različitu kliničku manifestaciju i vremenski se javljaju u različitom životnom dobu. Neke se mogu uočiti vrlo rano kod novorođenčadi, neke u ranijem uzrastu, neke se manifestuju u pubertetu, a svoju punu izraženost dostižu sa završetkom rasta. Tek tada je i moguće obaviti hiruršku korekciju ovih nepravilnosti, što je kod većine pacijenata metod izbora. S obzirom da su nepravilnosti u razvoju skeleta glavni uzrok nastanka ovih anomalija, od suštinske važnosti za terapiju je odrediti lokaciju glavnog skeletnog problema kod svakog pacijenta posebno.

Kod nekih pacijenata sa deformitetom, koji su u fazi rasta, moguće je pomoću funkcionalnih aparata modifikovati ili smanjiti rast. Ortodontska kamuflaža je sledeći vid terapije, kojim se mogu dobiti zadovoljavajući dentalni odnosi, ali i dalje ostaje problem facijalne estetike, sa čime pacijenti trebaju biti upoznati. Međutim, najefikasniji vid zbrinjavanja je ortodontsko – hirurška terapija, koja se vrši poslije 18-te godine života, kada se uspostavi ritam rasta odrasle osobe, da bi se spriječila pojava recidiva. Sa ovim vidom terapije postiže se harmoničan položaj koštano – zubnih struktura, te adekvatna funkcija vilica i estetika lica. Ponekad je kod pacijenata sa jako narušenom estetikom lica potrebno, osim ortognatske hirurgije (hirurgija vilica), obaviti i pomoćne zahvate na bradi, nosu, usnama, dodavati umetke u pojedine dijelove lica itd. Prije hirurskog zahvata potrebno je obaviti sanaciju usta i zuba, ukloniti retinirane ili djelimicno izrasle umnjake, ukoliko su u blizini osteotomske linije, najbolje 2 -3 mjeseca prije operativnog zahvata. Ako je potrebno uraditi protetski rad, to se obavlja poslije operacije disgnatije.

Pacijenti kod kojih je indikovana kombinovana ortodontsko – hirurška terapija mogu se podijeliti u 3 grupe:

1. Pacijenti sa poremećajem razvoja na jednoj vilici (npr. mandibularni prognatizam- prava progenija, gdje se radi o prerazvijenosti donje vilice, nerazvijena gornja vilica – hipoplazija gornje vilice …)
2. Pacijenti sa kompleksnim deformiteteima na obe vilice ( prerazvijena donja i nerazvijena donja vilica )
3. Asimetrije lica uzrokovane nerazvijenošću ili prerazvijenošću jedne polovine lica

Ortodontska terapija se sprovodi prije i poslije hirurške intervencije (ortognatske hirurgije). Zadatak prethirurške ortodontske terapije je da se ortodontskim aparatima (fiksnim) usaglase položaji zuba u zubnim nizovima,tj. da se obezbjede dva idealna zubna niza, gornji i donji, koji među sobom nisu usaglašeni, a sve s ciljem da se hirurgu omoguće dobri uslovi za adekvatnu repoziciju koštanih struktura. Prethirurška ortodontska terapija traje oko godinu dana ili nesto duže ako se čeka završetak rasta (18-ta godina). Obično oko 16-te godine se počinje sa ortodontskom pripremom. Sprovodi se gornjim i donjim fiksnim ortodontskim aparatom (metalne bravice ).

Hirurški zahvat na vilcama (ortognatska hirurgija) obavlja maksilofacijalni hirurg, na jednoj ili na obe vilice zavisno od lokacije skeletnog problema. Radi se u opštoj anesteziji, pristup je kroz usnu duplju, znači bez vidljivih rezova ili ožiljaka spolja na licu i obično bez dužeg zadržavanja u bolnici. Pacijenti se trebaju pridržavati posebnog režima ishrane, poslije operacije meka hrana, zatim postepeno prelaziti na hranu koju treba malo žvakati, da bi se u roku od 2 mjeseca uspostavila normalne funkcija žvakanja.

Ortodontski aparati se nose obično oko 6 mjeseci poslije hirurškog zahvata i u ovoj fazi se obavaljaju dodatna pomjeranja zuba ako su potrebna. Nakon uklanjanja aparata nastavlja se retenciona faza terapije, odgovarajćim aparatima i napravama, te se i dalje pacijenti zakazuju periodično na kontrolne preglede.

Autor: Dr stom. Nataša Dragović, spec. ortodoncije